माईनमुळा लोणचे( Coleus Root Pickle)

माईनमूळाचे लोणचे ही फक्त कोल्हापूरची खासियत आहे.माझ्या मते अन्यत्र कोठे मिळत नसावित किवा मला तरी माहीत नाही. कोणाला माहीत असल्यास सांगा. परंतू आम्ही खुद्द कोल्हापूरचे असल्याने आमचेकडे दरवर्षीच केले जाते. सर्वानाच आवडते. कोल्हापूरच्या बाजारात साधारण नोव्हेबर ते फेब्रूवारी या कालावधित ही माईनमूळे मिळतात.या एक प्रकारच्या मूळ्या असतात. तांबूस करडा आल्ल्या सारखा याचा रंग असतो.वरची सालं काढली की आतून पांढरट असते.माईनमूळे अत्यंत औषधी असतात. हाडातला जूना ताप(ज्वर) कमी होतो.या लोणच्याच्या कृतीतील सर्वात किचकट भाग म्हणजे माईनमूळ्या साफ करणे. मूळ्याच असल्याने याला माती लागलेली असते. यांच आकार म्हणजे करंगळी एवढाच असतो व मोठ्या म्हणजे अंगठ्याएवढ्या जाड.गाजरासारख्या लांब असतात पण त्याला अनेक बारिक मूळ्या असतात. लोणचं करायच्या आधि आणून रात्रभर पाण्यात टाकावी लागतात.मग दुसरे दिवशी सकाळी त्याची साले काढून उभट तूकडे करायचे. याच्या गोल चकत्या पण करतात, पण उभट तूकडे चावायला जास्त चांगले लागतात. तर असे हे लोणचे प्रत्यक्ष साहीत्य व कृती कशी ते पहा,

साहीत्य :-
* माईनमूळे 1 किलो
* मोहरी डाळ 1 वाटी
* बारीक मीठ 2 वाट्या
* लिंबाचा रस 1 वाटी (अंदाजे मोठी8-10   लिंबे)
* हिंग 10 ग्रॅम
* मेथी 2 चमचे
* हळदपूड 1चमचा
* मिरची पावडर 5-6 टीस्पून
* तेल 1/2 वाटी
* मोहरी 2 टीस्पून

कृती

प्रथम माईनमूळे साल काढून पूसून कोरडी करून घ्यावित.नंतर त्याचे साधारण एक इंचाचे लांब, मधून उभे चिरून तूकडे करावेत.

आता माईनमूळाच्या तूकड्यांवर हिंग,मीठ, हळद, मिरचीपूड व लिंबूरस घालून ठेवा.

नंतर मेथी थोड्याशा तेलावर तांबूस तळून घ्या. मोहरी डाळ कोरडीच किंचित गरम करा.( भाजून नाही) व मेथी मोहरी मिक्सरवर कुटून घ्या. वर तयार तूकडे आहेत त्यावर घाला व सर्व एकत्रित नीट हलवा.

लोणचे असेच एखाद-दोन दिवस नूसते सर्व मसाला कालवून राहू द्या. फक्त मधून मधून हलवा. रस चांगला सुटतो. नंतर तेल गरम करून हिंग, मोहरी घालून खमंग फोडणी करा. ती पूर्ण थंड करा मग लोणच्यावर ओता व परत एकदा नीट हलवा. लोणचे तयार !

कोरड्या केलेल्या , काचेच्या बरणीत तळाला थोडे बारीक मीठ घाला व नंतर लोणचे भरा.स्वच्छ कोरड्या जागी ठेवून द्या. लागेल तसे थोडे-थोडे लहान बाऊलमधे काढून ,फार घट्ट वाटले तर किंचित पाणी सैल करण्या साठी घाला व हलवा परत जराशी हवे असल्यास ताजी फोडणी घातली तर जास्त चांगले लागते. अन्यथा तसेच  जेवणात खाल्ले तरी चालते. छान लागते.

हे लोणचे, माईनमुळाचे तूकडे करकरीत असताना खायला खूप मजा येते. पण मुरले की , तूकडे अंब्याच्या लोणच्यासारखे साधारण मऊ होतात. पण चव छानच असते.

टीप :- या लोणच्यात तिखटपणा साठी लाल मिरचीपूड ऐवजी हिरव्या मिरचीचे तूकडेही घातले तरी चालते. परंतू लाल तिखटामूळे लोणच्याला लाल रंग छान येतो.

आपल्या प्रतिसादाने नविन गोष्टी करण्यास प्रेरणा मिळते. आपल्या मौल्यवान सूचना व अभिप्राय, आम्हाला ज़रूर द्या.